گزارش صد روزه دولت به تازگی منتشر شد. این گزارش در یک بخش اقتصادی و یک بخش فرهنگی، مهم ترین اقدامات دولت جدید در 100 روز اول کار را ترسیم کرده است. من در این پست سعی می کنم یک شمای کلی از گزارش اقتصادی ارائه کنم.
مهمترین مسائل اقتصادی پیش روی دولت
“…تحریم نفتی کشور، ارز مورد نیاز برای تامین واردات را محدود کرد و تحریم بانکی، فعالان اقتصادی و بدنه تولید را برای تامین نیازهای تولید در مضیقه سنگین قرار داد.”
در بخش اول گزارش به دو موضوع بیکاری و تورم رکودی اشاره شده است و ابعاد مختلف مرتبط با این دو موضوع به صورت کلی و با ارائه آمار حداقلی ترسیم شده است. خلاصه این بخش را در نمودارهای زیر می توانید مشاهده کنید.
تورم
رکود
باید توجه کرد که مشکل اشتغال در اقتصاد ایران همواره در 16 سال اخیر گریبانگیر جوانان بوده است به طوری که آقای خاتمی مهم ترین دغدغه خود را اشتغال جوانان معرفی کرده بود. مشکل اشتغال در دولت های نهم و دهم به اوج خود رسید و عدم توجه به خیل عظیم جوانان در حال ورود و حاضر در بازار کار باعث شد که بار سنگین اشتغال به دوش دولت جدید بیفتد. حتی کلید خوردن روند اشتغال زایی در دولت قبلی برای دولت جدید کافی بود اما این روند نیز ایجاد نشد و طرح های کوتاه مدت و عملا بی فایده مانند بنگاه های زودبازده، جز ایجاد تورم مشکلی را در این زمینه حل ننمود.
در گزارش اخیر به این موضوع اشاره شده است که عدم وجود بازار کار مناسب باعث شده است که جوانان بیشتری لاجرم به تحصیل در مقاطع بالاتر روی آورند و نه تنها یک هزینه غیرضروری را به دانشگاه ها تحمیل کنند، بلکه با بالا رفتن مدرک تحصیلی انتظار بیشتری از بازار کار و سطح درآمدی خود داشته باشند و در نتیجه فشار روانی بیشتری را متحمل شوند. نکته ای که در مورد پدیده سربازی نیز کم و بیش دیده می شود.
مسائل مهم دیگر پیش روی دولت
“…مصرف سرانه آب در ایران که جزء مناطق خشک و نیمه خشک به حساب می آید، از کشوری مانند ترکیه که جزء کشورهای دارای منابع آب کافی است، بیشتر است.”
مشکلات دیگر پیش روی دولت که البته بحث های بلندمدتی هم بین آنها وجود دارد در این بخش آورده شده است. رسیدگی به این مشکلات به طور جدی همراهی و کمک متقابل مجلس را می طلبد. من لیست این موضوعات را در این بخش خلاصه می کنم.
1. مسائل زیست محیطی: آلودگی کلان شهرها، قطع درختان، پدیده ریزگردها، معضل پسماند در کلان شهرها، ورود فاضلاب به دریای خزر، خشک شدن فاجعه بار برخی از دریاچه ها (بالاخص دریاچه ارومیه)
2. مشکلات آب: عدم قیمت گذاری مناسب، مصرف بی رویه، عدم آبیاری بهینه
3. صنعت برق: بالا بودن هزینه های تولید، کاهش بهره برداری از ظرفیت نیروگاه ها، عدم پرداخت مناع حاصل از اجرای طرح هدفمندی به نیروگاه ها
4. بهداشت و سلامت خانواده ها: تحولات نرخ ارز و تحریم دارو، افزایش قاچاق دارو، فرسودگی زیرساخت های فیزیکی بیمارستان ها و درمانگاه ها، بیمه های درمانی
رویکردهای دولت در حل مسائل
“… توسعه کشور از نظر ما به وسیله میزان توانمند شدن مردم در زمینه های مختلف و هر چه کمتر وابسته شدن آنها به دولت سنجیده می شود.”
در این بخش از گزارش به طور خلاصه به بستری که دولت باید در آن حرکت کند تا مشکلات را حل نماید ترسیم شده است. از آنجا که در گزارش اصلی، این بخش به صورت تفصیلی بیان نشده است و صرفا نکات اصلی بیان شده است، من نیز به بیان چند نکته اصلی بسنده می کنم.
کاهش رشد نقدینگی و تقویت بنیان های تولیدی کشور
شکستن انحصارات و گشودن فضای رقابتی
رفع مشکلات پایه ای در اقتصاد در تولید و سرمایه گذاری
بهره گیری از ظرفیت های موجود در جهان برای افزایش تولید و اشتغال
فصل الخطاب بودن اصل 44 قانون اساسی و واگذاری بنگاه های دولتی به بخش خصوصی واقعی
حضور دولت در حوزه های دفاع، امنیت و نظم عمومی، بهداشت و سیاست گذاری
مشارکت بخش خصوصی در حوزه های درمان و آموزش و گسترش خدمات بیمه ای
اعتماد به مردم و بخش خصوصی واقعی
کاهش فقر و بهبود وضع معیشت فقیرترین فقرا و گسترش عدالت اجتماعی
بیشتر شدن سهم مالیات از محل درآمدهای دولت و تبدیل نفت به یک سرمایه
نگاه مثبت به آینده
“…مجموعه پتانسیل ها و قابلیت های ایعران و شرایط مساعد اجتماعی و سیاسی داخلی موجود به گونه ای است که بتوان با تکیه بر هر یک از آنها، بر مشکلات غلبه کرد…”
در این بخش از گزارش، پتانسیل های موجود در کشور و جهان برای برون رفت از مشکلات اشاره شده اند. برنامه ریزی مناسب در هریک از این بخش ها می تواند بسیار به کشور کمک نماید. موضوعات اصلی عبارتند از:
دومین کشور دارای ذخایر گاز طبیعی و چهارمین کشور دارنده ذخایر نفت خا در جهان
دارا بودن از 60 نوع محصول معدنی متفاوت
موقعیت جغرافیایی متمایز و ظرفیت ترانزیتی و کسب درآمد از طریق عبور کالاهای صادراتی و وارداتی
استفاده از ظرفیت کشورهای همسایه برای صادرات ایران
انباشت تجربه در زمینه ایجاد سد، نیروگاه و خدمات پیمانکاری
صنعت توریسم
مزیت طبیعی برای تولید انرژی های غیرفسیلی
نیروی کار جوان و تحصیل کرده
تعهدات، توقعات و اقدامات 100 روزه دولت
“… هرچند در مضیقه قرار گرفتن تولید و رکود اقتصادی ثمره تحریم است، اما شدت اثرگذاری تحریم بر تولید و تعمیق رکود، ریشه در سیاست گذاری دارد.”
در این بخش از گزارش راهکارهای برون رفت از شرایط موجود کشور ترسیم شده است. چهار حوزه اصلی معرفی شده است: راهکارهای اصلی خروج از شرایط رکودی، تعهدات دولت در میان مدت، اطلاع رسانی در خصوص آینده طرح های هدفمندسازی یارانه ها و مسکن مهر، اقدامات فوری 100 روزه. من ترجیح می دهم در این بخش نیز از نمودار بهره بگیرم که در زیر می توانید مشاهده کنید. فایل پی دی اف نمودارها هم در این لینک موجود است.
سخن آخر
“.. من تنها در صورتی شب با آرامش سر بر بالین خواهم گذاشت که زردی و بیرنگی ناشی از فقر چهره کودکان محروممان در هر کجای این سرزمین، جای خود را به سرخی گونه هایشان داده باشد.”
اقتصاد و زندگی 